XEM HỌC NHẠC LÝ TẠI 

NHẠC LÝ CƠ BẢN

Motif phát triển như thế nào?

Xác định motif ban đầu

• Motif có thể xuất phát từ giai điệu (ví dụ: 3 nốt lên dần), tiết tấu (ví dụ: ngắn–ngắn–dài), hoặc hòa âm (ví dụ: quãng 4 tăng đặc trưng).

• Motif thường xuất hiện ngay từ đầu bài hoặc trong verse/intro, để tạo sự nhận diện.

Ví dụ: Bản Symphony số 5 của Beethoven bắt đầu bằng motif 4 nốt “ta-ta-ta-tà” – đơn giản nhưng đủ sức trở thành biểu tượng.

Motif Lặp lại (Repetition)

• Lặp lại nguyên dạng motif để khắc sâu vào tai người nghe.

• Thường kết hợp với thay đổi nhạc cụ hoặc cường độ để không gây nhàm chán.

Trình bày ở cao độ khác (Sequence)

• Đưa motif lên hoặc xuống một quãng (ví dụ: motif 1 ở Đô trưởng, lặp lại motif 2 ở Rê trưởng).

• Đây là cách làm phổ biến trong nhạc Pop và nhạc cổ điển để mở rộng giai điệu.

Đảo chiều (Inversion)

• Nếu motif gốc đi lên (ví dụ: Do–Re–Mi), thì đảo chiều sẽ đi xuống (Do–Si–La).

• Cách này tạo cảm giác mới mẻ nhưng vẫn gợi nhớ đến motif cũ.

Kéo giãn và rút ngắn (Augmentation & Diminution)

• Kéo giãn: giữ nguyên motif nhưng tăng độ dài trường độ (ví dụ: nốt móc đơn thành nốt trắng).

• Rút ngắn: làm ngược lại, biến motif thành nhịp nhanh hơn.

• Rất hay dùng trong phần bridge để tạo tương phản.

Biến tấu tiết tấu (Rhythmic Variation)

• Giữ nguyên cao độ nhưng đổi tiết tấu (ví dụ: Do–Re–Mi ở nhịp 4/4 biến thành nhịp 3/4).

• Làm cho motif trở nên “đa diện” hơn.

Phát triển hòa âm (Harmonic Development)

• Đặt motif trên nền hợp âm khác để thay đổi màu sắc.

• Ví dụ: cùng motif Do–Re–Mi nhưng một lần đặt trên hợp âm C major, lần khác trên A minor.

Kết hợp nhiều motif

Một ca khúc thường có 2–3 motif chính (cho verse, chorus, bridge). Khi kết hợp khéo léo, chúng vừa tạo sự đa dạng vừa duy trì tính thống nhất.

Ứng dụng trong sáng tác ca khúc

• Trong Pop, motif thường nằm ở điệp khúc (ví dụ: một câu 3–4 nốt dễ nhớ, lặp lại liên tục).

• Trong Ballad, motif có thể là tiết tấu piano đệm (arpeggio lặp đi lặp lại).

• Trong Rap/Hip-hop, motif có thể đến từ beat nhịp trống hoặc flow rap.

Motif phát triển bằng cách lặp lại, biến đổi, mở rộng và đặt trong bối cảnh hòa âm/nhịp điệu khác nhau.

Thủ pháp cân phương / cân đối trong sáng tác

Khái niệm thủ pháp cân phương / cân đối

• Cân phương: một đoạn nhạc (phrase) có số ô nhịp đều đặn (thường 4 hoặc 8 ô nhịp), tạo nên sự ổn định, dễ nhớ.

• Cân đối: sự đối xứng giữa các đoạn nhạc trong cấu trúc, ví dụ: 8 nhịp đầu tiên và 8 nhịp tiếp theo có độ dài tương đương, có thể lặp lại hoặc biến tấu.

Trong sáng tác ca khúc, đa phần bài nhạc đại chúng đều được viết theo mô hình cân phương (4 hoặc 8 ô nhịp) để khớp với ca từ và dễ dàng hòa âm, phối khí.

Tham khảo

TOP 4 Sách sáng tác 

Vì sao cần thủ pháp này?

• Giúp người nghe dễ đoán, dễ bắt tai → tạo cảm giác quen thuộc.

• Giúp người hát dễ nhớ, dễ trình bày → hạn chế “lạc nhịp”.

• Tạo sự ổn định và cân bằng cho bài hát.

Cân phương 4 ô nhịp

• Mỗi câu nhạc = 4 ô nhịp → 2 câu = 8 ô nhịp (thành một đoạn).

• Rất phổ biến trong nhạc thiếu nhi, dân ca, pop-ballad.

Ví dụ: bài Happy Birthday

• Câu 1: “Happy birthday to you” → 4 ô nhịp.

• Câu 2: “Happy birthday to you” → 4 ô nhịp.
  
  → Tổng 8 ô nhịp, rất cân đối.

Cân phương 8 ô nhịp

• Một đoạn (verse hoặc chorus) thường dài 8 ô nhịp.

• Câu 1 (4 ô) + Câu 2 (4 ô) = 8 ô → lặp hoặc biến tấu.

Ví dụ: Twinkle Twinkle Little Star

• “Twinkle, twinkle, little star” (4 ô).

• “How I wonder what you are” (4 ô).
  
  → Tổng 8 ô, cân đối rõ ràng.

Cân đối đối xứng (Period Form)

• Câu hỏi (antecedent phrase): 4 ô đầu tiên, thường kết thúc lưng chừng.

• Câu trả lời (consequent phrase): 4 ô sau, kết thúc hoàn chỉnh.

Ví dụ: Dân ca Lý cây đa:

• “Trên trời có đám mây xanh…” (câu hỏi, 4 ô, chưa dứt hẳn).

• “Ở giữa mây trắng xung quanh mây vàng…” (câu trả lời, 4 ô, kết thúc trọn vẹn).

 Cân phương nhưng có biến tấu

• Câu nhạc giữ độ dài bằng nhau nhưng thay đổi cao độ, tiết tấu.

• Giúp vừa có sự cân đối, vừa tránh nhàm chán.

Ví dụ: Nhạc Trịnh Công Sơn – Diễm xưa:

• “Mưa vẫn hay mưa cho đời biển động…” (câu 1, 4 ô).

• “Làm sao em nhớ những vết chim di…” (câu 2, cũng 4 ô nhưng biến tấu giai điệu).

Cần có câu nhạc đắt giá, đặt làm trọng tâm phát triển

• Là một đoạn giai điệu đặc biệt dễ nhớ, thường đi kèm ca từ hay, mang thông điệp chính.

• Xuất hiện ở điệp khúc (chorus) hoặc ở đoạn cao trào (climax).

• Người nghe chỉ cần nghe qua một lần là nhớ, thậm chí hát lại được.

Nói cách khác, đây chính là “hook” trong nhạc hiện đại – một “móc câu” giữ khán giả ở lại với bài hát.

Cách viết câu nhạc đắt giá

Về giai điệu

• Ngắn gọn, thường chỉ 1–2 ô nhịp, nhưng cao trào và sáng.

• Dùng quãng nhảy (leap) hoặc cao độ cao nhất của bài để tạo cảm giác bùng nổ.

• Kết hợp tiết tấu “bất ngờ” (ví dụ: ngắt nhịp, kéo dài).

Về ca từ

• Nên gắn với thông điệp chính của bài hát.

• Ngắn, súc tích, dễ nhớ (ví dụ: “Cause you’re amazing, just the way you are”).

• Có thể lặp lại nhiều lần trong chorus.

Về hòa âm

• Thường đặt trên hợp âm vững chắc (I, IV, V) để tạo sự ổn định.

• Có thể đổi hợp âm đặc biệt (ví dụ: hợp âm lạ, nghịch) ngay trước câu nhạc để làm nổi bật nó.

Ví dụ thực tế

• Beethoven – Giao hưởng số 5: Câu 4 nốt “Ta-ta-ta-tà” → phát triển cả bản nhạc từ đó.

• Trịnh Công Sơn – Diễm Xưa: Câu “Ngày sau sỏi đá cũng cần có nhau” → chốt lại toàn bộ ý tưởng ca từ.

• Sơn Tùng M-TP – Chúng ta không thuộc về nhau: Câu hook “Chúng ta không thuộc về nhau” lặp lại liên tục, cực kỳ dễ nhớ.

• Adele – Hello: Câu “Hello from the other side” vừa là cao trào giai điệu, vừa là thông điệp chính.

Một số phương cách để sáng tác ca khúc hay

Xác định mục tiêu và cảm hứng

Trước khi bắt tay vào viết nhạc, bạn cần xác định:

• Mục đích bài hát: Viết để trình diễn, để thu âm, để gửi tặng một người đặc biệt, hay để tham gia một cuộc thi.

• Cảm hứng chính: Thường đến từ trải nghiệm cá nhân (tình yêu, chia tay, niềm vui, nỗi buồn, ký ức tuổi thơ), từ xã hội (sự kiện, vấn đề, phong trào), hoặc từ tưởng tượng (câu chuyện hư cấu, hình tượng nghệ thuật).

Nhiều nhạc sĩ bắt đầu bằng việc ghi nhanh những từ khóa, câu chuyện hoặc một dòng cảm xúc vào sổ tay hoặc điện thoại. Đây sẽ là chất liệu để ca từ và giai điệu hình thành sau đó.

Chọn thể loại và phong cách

Mỗi thể loại nhạc có cấu trúc và đặc điểm riêng:

• Pop: đơn giản, dễ nhớ, chú trọng giai điệu và điệp khúc.

• Ballad: chậm rãi, cảm xúc, thường kể chuyện.

• Rock: mạnh mẽ, nhiều năng lượng, có guitar riff đặc trưng.

• Rap/Hip-hop: chú trọng flow, nhịp điệu và ca từ.

• R&B/Soul: giàu cảm xúc, kỹ thuật hát nhiều luyến láy.

• Thánh ca: Chọn thể loại thánh ca, chủ đề.

Việc xác định thể loại giúp bạn định hình tempo, nhạc cụ, cách phối khí và cấu trúc ca khúc.

Xây dựng chủ đề và thông điệp

Một bài hát hay thường xoay quanh một ý tưởng trung tâm rõ ràng. Ví dụ:

• Tình yêu tan vỡ → “Ai cũng có lúc yếu đuối, nhưng rồi sẽ mạnh mẽ đứng lên.”

• Ước mơ tuổi trẻ → “Hãy sống hết mình và theo đuổi đam mê.”

• Thánh ca -> Chủ đề dâng lễ, hôn phối hay ca nguyện…

Bạn nên viết ra một câu thông điệp ngắn gọn (one-sentence message) rồi phát triển thành câu chuyện. Điều này giúp ca từ không bị lan man.

+Xây dựng cấu trúc bài hát

Cấu trúc phổ biến của một ca khúc hiện đại:

• Intro (mở đầu): 4–8 nhịp, tạo không khí.

• Verse 1: Giới thiệu câu chuyện, nhân vật, bối cảnh.

• Pre-chorus (tuỳ chọn): Tạo cầu nối, đẩy cảm xúc lên.

• Chorus (Điệp khúc): Thông điệp chính, dễ nhớ, thường lặp lại nhiều lần.

• Verse 2: Phát triển thêm câu chuyện, mở rộng ý.

• Bridge: Phần cao trào, khác biệt để tránh nhàm chán.

• Chorus cuối + Outro: Lặp lại cao trào, kết thúc mạnh mẽ hoặc nhẹ nhàng.

Viết ca từ

Một số nguyên tắc:

• Ngôn ngữ đơn giản, gần gũi: Tránh quá phức tạp, khó nhớ.

• Hình ảnh gợi tả: “Trời thu rơi lá vàng” thay vì “mùa thu đến”.

• Nhịp điệu ngôn từ: Ca từ nên khớp với nhịp nhạc.

• Điệp từ và vần: Tạo độ “catchy”.

Kỹ thuật viết lời:

1. Viết ra tất cả từ khóa liên quan đến chủ đề.

2. Biến chúng thành cụm từ, câu ngắn.

3. Sắp xếp thành từng đoạn, chú ý nhịp.

4. Tinh chỉnh để vừa vần, vừa khớp giai điệu.

Ví dụ ta có bài thơ và được phổ nhạc “bóc tách lời và chọn lọc phân đoạn”

TÌNH MẸ.



Con muốn nói lên đôi lời tâm sự

Với người thân cũng khó khăn muôn phần

Kiếp trần ai lạc vướng vòng ma trận

Quẩn quanh mãi hoài những gì đã qua:



“Dù có đi xa con mong ước về nhà

Ngồi nghe mẹ kể chuyện đời cũ kỹ

Những nỗi đắng cay, những điều tri kỷ

Xót lòng chuyện xưa, nghĩ nhiều chuyện nay



Ai hiểu lòng mẹ đong đếm cao dày?

Ai hiểu một đời trải gió phủ sương

Ai hiểu đường xa, mẹ qua đường rộng

Nắng mưa dãi dầu có kể lể chi đâu



Đời mẹ một thời “biển hoá nương dâu”

Đời mẹ đã từng trăm lần biến cố

Mấy khi than thở, đâu nào nhắc nhớ

Yêu thương vẹn toàn, tất bật lo toan.



Ai hiểu chiều tàn, đêm về đẫm lệ

Mẹ ngồi một mình căn phòng lặng lẽ

Trông xa nhìn gần, nén lòng nấc nghẹn

Thương con vô vàn, nước mắt lại dâng



Đời mẹ đã qua là có sai phạm

Bởi yêu thương thôi, nên lầm lỗi đôi lần

Ai đâu nào trách, ai nề chi hờn giận

Thương là thương thêm

Yêu là yêu thêm.



…..



Mẹ như ngọn đèn le lói buổi đêm

Làm sao đủ thắp cho căn nhà thêm sáng

Khi đường đời xa vắng

Khi lòng mẹ đơn côi

Ai hiểu mẹ ơi

Nước mắt này chảy xuôi.



Mẹ như dáng chiều liêu xiêu gió thổi

Gánh gồng tháng năm, bờ vai cong vì nặng

Khi nuốt từng giọt đắng

Khi uống từng nỗi đau

Hiên nhà trước sau

Đâu thể thiếu mẹ hiền.



Mẹ đã già rồi nên hay thấy muộn phiền

Thoảng ngồi nghĩ về quá khứ xa xôi

Hay bị tổn thương vì lời con nói

Nên cố gắng vậy thôi

Chứ mẹ biết sao giờ?



Ai thấu hiểu lòng mẹ quá vô bờ

Mênh mông, diệu vời, bao la tha thiết

Chỉ cần con hiểu chứ chẳng cần ai biết

Con giữ trong lòng như vật báu riêng con



Mẹ đã già rồi nên con thấy thương hơn

Thương có bao nhiêu cho bằng chi tình mẹ

Mẹ con hay ngồi một mình lặng lẽ

thương con vô cùng nước mắt lại dâng..!



Tình mẹ bao la tựa hồ như ánh trăng

Đến đất trời cũng im lặng cho tình mẹ tỏ rạng

Dù có lớn khôn, có thành công sáng lạng

Cũng là nhờ công ơn mẹ dưỡng, mẹ nuôi



Mẹ ơi,

mẹ ơi…

Con sợ nỗi bể dâu cuộc đời

Sẽ có ngày ập tới

cướp mất mẹ của con thôi!”



Xuân Đàn.

Tạo giai điệu 

Giai điệu chính là linh hồn của bài hát. Cách bắt đầu:

• Hát nghêu ngao: Thử ngân nga dựa trên ca từ hoặc vài hợp âm.

• Sử dụng nhạc cụ: Piano, guitar để tìm vòng hợp âm đơn giản (C–G–Am–F).

• Thử nghiệm nhiều biến thể: Đổi cao độ, tiết tấu.

Nguyên tắc quan trọng:

• Điệp khúc nên cao trào, dễ hát theo.

• Giai điệu không nên quá phức tạp, tránh khó nhớ.

• Cần có sự đối lập giữa verse và chorus (verse thường thấp, nhẹ; chorus cao, mạnh).

Hòa âm và vòng hợp âm 

Một số vòng hợp âm phổ biến trong nhạc Pop:

• I–V–vi–IV (C–G–Am–F): kinh điển, nghe quen thuộc.

• vi–IV–I–V (Am–F–C–G): cảm xúc, nhẹ nhàng.

• I–vi–IV–V (C–Am–F–G): cổ điển, dễ nghe.

Sau khi có giai điệu, bạn thử phối với các vòng hợp âm. Đừng ngại thay đổi để tạo cao trào ở chorus hoặc bridge.

Một số tác phẩm tham khảo

Kết luận

Sáng tác một bài hát là hành trình kết hợp giữa cảm xúc cá nhân và kỹ thuật âm nhạc. Từ ý tưởng ban đầu, ca từ, giai điệu, hòa âm cho đến phối khí, mỗi bước đều quan trọng. Bạn không cần quá cầu toàn ngay lần đầu tiên –điều quan trọng là dám viết, dám thử và dám chỉnh sửa. Càng thực hành nhiều, bạn càng tiến bộ và tìm ra phong cách riêng.